Skólarapp

„Hvaða dýrategund tengjast orðin gæðingur, klár og fákur?” spurði ung upprennandi útvarpsstjarna félaga sína á einni vinsælustu útvarpsstöð landsins. Annar þeirra gat ómögulega svarað en hinn ákvað að láta það fyrsta sem upp kom í huga hans duga: „Selur!“. Nei hættið nú alveg hugsaði ég um leið og ég slökkti á útvarpinu og steig út úr bílnum. Þessari ungu kynslóð er ekki viðbjargandi!

Um kvöldið ákvað ég samviskusamlega að lesa bók um dýr fyrir þriggja ára son minn áður en hann svifi inn í draumalandið, með það í huga að nú skyldum við setja allt í botn við að auðga orðaforða hans svo hann yrði ekki eins og félagarnir í útvarpinu. Honum fannst spenarnir á kúnni merkilegir og vildi fá að vita meira. „Jú sonur sæll, þetta eru spenar og úr þeim kemur mjólkin sem að… sem að sko… barn kýrinnar drekkur. Eða ekki barnið heldur afkvæmi hennar sem kallast… hvað kallast það nú aftur…“ Ég gat ekki fyrir mitt litla líf munað hvað afkvæmin kölluðust. „Það eru allavega ekki hvolpar eða kettlingar, því eins og þú manst þá eru þeir afkvæmi hunda og katta en börn kýrinnar eru… já ætli það séu ekki bara kiðlingar.“ Þegar barnið var sofnað, ekki kiðlingurinn heldur sonur minn, ákvað ég að gúggla þetta og komst þá að því að ég hafði hreint ekki haft rétt fyrir mér. Ekki frekar en útvarpsdrengirnir sem ég hafði úthúðað fyrr um daginn.

En er það nú kannski svo að þessi orð, sem við erum svo áfjáð í að ungmenni skilji í dag, þá sérstaklega með tilliti til alþjóðlegra kannanna, eru í lítilli sem engri notkun í daglegu lífi þeirra? Ég get ímyndað mér að ungu útvarpsdrengirnir ræði álíka oft um gæðinga og fáka og ég um kálfa. Við búum við allt annan veruleika í dag en bara fyrir tíu árum síðan. Við erum líklegast öll sammála því að tímarnir breytast og mennirnir með, en á það ekki einnig við um tungumálið? Ég hef það á tilfinningunni að um miðbik síðustu aldar hafi eldri kynslóðin fussað og sveiað yfir því að ávaxtasafi hafi verið kallaður djús en nú finnst okkur fátt eðlilegra.

Nám nemenda nútímans er í sífellt minna mæli byggt á ævafornum bókmenntum og páfagaukalærdómi eins og tíðkaðist hér áður fyrr þar sem börn þurftu að læra urð og grjót, upp í mót utanbókar og þylja það svo upp fyrir kennarann. Aftur á móti eru þeim kenndar aðferðir við gagnlega upplýsingaöflun. Aukin áhersla er lögð á jafnrétti, lausnamiðaða hugsun og að virðing sé borin fyrir skoðunum annarra. Svo ekki sé talað um mikilvægi þess að þau finni sinn farveg og þurfi þá ekki að eyða dýrmætum stundum lífsins í störf sem þeim þykja leiðinleg. Sem þau svo aftur öðlast ekki með páfagaukalærdómi einum saman.